In een serie verhalen geven we een indruk hoe dat in de praktijk uitpakt.

Stikstofkwestie, stikstofdiscussie en zelfs een stikstofcrisis; woorden die met enige regelmaat in de media de revue passeren. Maar wat gaat er precies achter schuil?

Dieren produceren ammoniak (NH3), terwijl verbrandingsmotoren met name stikstofoxiden (NOx) uitstoten. Voor beide wordt de verzamelnaam 'stikstof' gebruikt. Stikstof is in principe een bouwstof, maar onze manier van leven maakt dat er (veel) te veel van is. Dat een overmatige neerslag (depositie) van stikstof slecht is voor onze natuur, daar kan iedereen zich iets bij voorstellen. Het laat plantensoorten verdwijnen en dat is weer een bedreiging voor dieren die daarvan moeten leven. Uiteindelijk heeft dit gevolgen voor onze voedselvoorziening en gezondheid, voor ons welzijn.

Ook in Brabant is er wat dat betreft werk aan de winkel. De provincie telt 17.000 hectare aan stikstofgevoelige natuur. In 2018 bleek liefst 83 procent daarvan overbelast te zijn door stikstof.

Hypotheek op natuur

De manier waarop overheden kwetsbare natuurgebieden in Nederland hiertegen de voorbije jaren hebben beschermd, was in de ogen van de Raad van State onvoldoende. Er werd een soort van hypotheek op de natuur genomen, door alvast een vergunning te verlenen voor een project of bedrijf dat extra stikstofdepositie ging veroorzaken. Het herstel van de schadelijke effecten kon dan later volgen. Het Programma Aanpak Stikstof, het PAS, stond deze werkwijze toe. In mei 2019 verklaarde de Raad van State dit beleid ongeldig. Een besluit met grote gevolgen, want daardoor kwam de vergunningverlening voor onder meer de bouw van huizen en aanleg van wegen stil te liggen. Ook in de industrie en landbouw rees de vraag: hoe moeten we hiermee omgaan?

Wie activiteiten heeft waarbij stikstof vrijkomt, heeft daarvoor in Nederland een natuurvergunning nodig. Zonder het PAS is het complexer geworden om deze te krijgen. Initiatiefnemers die denken aan uitbreiding van hun (boeren)bedrijf, de aanleg van een weg of bijvoorbeeld een bedrijventerrein, kunnen aan de bak. Zij moeten nu bij voorbaat aantonen of dit tot neerslag van stikstof leidt in een beschermd Natura 2000-gebied. Is dat het geval, dan moeten zij zelf zorgen voor voldoende ’stikstofruimte’ door ergens anders stikstofuitstoot te verminderen of te laten verdwijnen.

Drie tandwielen, één mechanisme

Een nieuwe werkwijze dus, die inzichtelijk staat beschreven in de BOS. Hierin zijn natuurherstel, stikstofreductie en voortgang van de economie onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het zijn als het ware drie tandwielen van één mechanisme: draai je aan het ene, dan heeft dat effect op  het andere. Dit moet er versneld toe leiden dat in 2030 minimaal de helft van de stikstofgevoelige hectares natuur in Brabant niet langer overbelast zijn door stikstof.

 

 

 

Sterker maken van stikstofgevoelige natuur

Zoals gezegd heeft natuurherstel een hoge prioriteit. In Brabant zetten we hier samen met de betrokken partners nog meer op in dan we al deden. Vooral de veertien stikstofgevoelige beschermde Natura 2000-gebieden in onze provincie profiteren hiervan. Omdat de directe omgeving veel invloed heeft op deze kwetsbare natuur, is er in de BOS veel aandacht voor het omliggende gebied van deze 14 natuurgebieden. Een zogenoemde gebiedsgerichte aanpak zorgt daar  voor verbeteringen van zowel de natuur  als de water- en bodemkwaliteit. Verbeteringen die ook vraagstukken rond bijvoorbeeld landbouw en woningbouw kunnen helpen oplossen en de inzet van duurzame energie bevorderen.

Alle sectoren zorgen voor minder stikstof

Uitgangspunt van de nieuwe aanpak is dat iedereen bijdraagt aan het terugdringen van de stikstofneerslag. Met z’n allen moeten we immers anders, duurzamer en innovatiever gaan produceren én consumeren. Het Rijk neemt daarvoor landelijke maatregelen. Daarnaast nemen we in Brabant, samen met alle sectoren zoals de landbouw, industrie en bouw, extra maatregelen. Met deze sectoren maakt de provincie afspraken om te komen tot een versnelde verduurzaming.

Dat kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door de bedrijfsvoering te verduurzamen met behulp van zonne- en windenergie, of door elektrisch werkmaterieel te gebruiken. In 2024 moeten veehouders in Brabant verouderde stallen hebben verduurzaamd. Ook die maatregel levert een flinke bijdrage aan het dunner maken van de ‘stikstofdeken’. Of de in totaal 40 maatregelen uit de BOS samen genoeg zijn om de doelstelling te halen moet blijken. Samen met andere provincies, het Rijk en kennisinstellingen voeren we daarom in 2021 stikstofanalyses uit. Als daaruit blijkt dat meer maatregelen nodig zijn, stellen we de aanpak bij.

Vraag en aanbod: een complexe puzzel

Tegelijkertijd moeten economische en maatschappelijke ontwikkelingen door kunnen blijven gaan. We willen huizen blijven bouwen, de bereikbaarheid verbeteren en onze sterke economische positie behouden, met ruimte voor bedrijven die zich duurzaam ontwikkelen. Wanneer het echter niet mogelijk is om binnen het bedrijf of project genoeg stikstofruimte te creëren door te verduurzamen, kan de initiatiefnemer dit oplossen door stikstofruimte te kopen van een ondernemer die (deels) stopt. Met name veehouderijen die willen ophouden, zijn hierbij een goede optie.

Zo logisch als het klinkt – de een gebruikt de ruimte van de ander –, zo lastig is dit in de praktijk. De berekening van stikstofdepositie moet namelijk voor iedere hectare beschermde natuur kloppen. Het is een complexe puzzel die de nodige tijd kan vragen. Maar op den duur is deze steeds makkelijker te leggen, naarmate zich meer vragers en aanbieders melden. Om beide partijen in dit proces van matchen wegwijs te maken, heeft de provincie Noord-Brabant het Ondersteuningsloket Stikstof in het leven geroepen.

Provincie pakt regie

De provincie streeft naar een omgeving waar mensen gezond, prettig en veilig kunnen werken, wonen en verblijven. Als verantwoordelijke voor natuurbeleid, vergunningverlener en gebiedsregisseur pakken we met de nieuwe Brabantse Ontwikkelaanpak Stikstof nadrukkelijk deze rol. We doen dat in een voortdurende dialoog met onze overheids- en maatschappelijke partners.

De BOS staat daarom óók voor: Brabant Ontwikkelt Samen.